Αλμπέρτι, Λεόνε Μπατίστα

(Leonne Batista Alberti, Γένοβα 1404 – Ρώμη 1472). Ιταλός αρχιτέκτονας, λόγιος και ουμανιστής. Σπούδασε στην Πάντοβα και στην Μπολόνια και έζησε στη Ρώμη. Λόγω των καθηκόντων του στη γραμματεία της Αγίας Έδρας, έφευγε συχνά για ταξίδια στην Ιταλία και στο εξωτερικό. Το 1428 και έπειτα πάλι το 1434, συνοδεύοντας τον πάπα Ευγένιο Δ’, πήγε στη Φλωρεντία, όπου τα αρχιτεκτονικά έργα του Μπρουνελέσκι, τα γλυπτά του Ντονατέλο και τα ζωγραφικά έργα του Μαζάτσιο μαρτυρούσαν με βεβαιότητα πως μια καινούργια τέχνη είχε γεννηθεί. Ο Α., βαθύς και στοχαστικός γνώστης της κλασικής φιλολογίας και της αρχαίας ρωμαϊκής τέχνης, απέκτησε πλήρη συνείδηση αυτής της πραγματικότητας και στην πραγματεία του Περί ζωγραφικής (De Pictura, 1436) έγραψε πως στην τέχνη της Φλωρεντίας εκείνων των χρόνων είχε αρχίσει ήδη να διαφαίνεται το ξεπέρασμα των έργων της αρχαιότητας. Η σκέψη του βασίζεται στην αντίληψη της προοπτικής του Μπρουνελέσκι, ενώ συγχρόνως εκμεταλλεύεται και αφομοιώνει φιλοσοφικές και μαθηματικές εμπειρίες. Το 1452 τελείωσε την πραγματεία του Περί αρχιτεκτονικής (De re aedificatoria, 1452) σε 10 βιβλία, που δημοσιεύτηκε το 1485. Ο Α. δεν αντιμετώπιζε το έργο του αρχιτέκτονα ως έργο τεχνίτη. Η αντίληψη αυτή τον οδήγησε να εμπιστεύεται σε άλλους την πραγματοποίηση των σχεδίων του και, σε αντίθεση με τον Μπρουνελέσκι, να μην παρακολουθεί ο ίδιος την εκτέλεσή τους βήμα προς βήμα. Ο Ματέο ντε Πάστι επιμελήθηκε την εκτέλεση του σχεδίου του (που έγινε το 1446) για τη μετατροπή του γοτθικού ναού του Αγίου Φραγκίσκου του Ρίμινι σε μαυσωλείο των Μαλατέστα. Το 1470, ο Α. τέλειωσε την πρόσοψη της εκκλησίας της Σάντα Μαρία Νοβέλα στη Φλωρεντία, ενώ είχε ήδη κάνει τα σχέδια για το ανάκτορο της οικογένειας Ρουτσελάι και για το παρεκκλήσιο του Αγίου Τάφου στον Άγιο Παγκράτιο. Ένα άλλο έργο του στη Φλωρεντία είναι το Άγιο Βήμα της εκκλησίας του Ευαγγελισμού, που δεν εκτελέστηκε όμως εντελώς σύμφωνα με το σχέδιό του. Ο Λούκα Φαντσέλι εκτέλεσε τα σχέδια του Α. για τις εκκλησίες του Αγίου Σεβαστιανού και του Αγίου Ανδρέα στη Μάντοβα, που τον επόμενο αιώνα θεωρήθηκαν υποδειγματικά. Στη Ρώμη, μεταξύ άλλων, έκανε τα σχέδια και για το Παλάτσο Βενέτσια. Η ευστροφία, η πλούσια καλλιέργεια και ο πολυσύνθετος χαρακτήρας του Α. εκδηλώνονται και στα λογοτεχνικά και παιδαγωγικά του έργα. Από τα πρώτα ξεχωρίζουν τα 17 μικρά έργα των Επιδειπνίων (Intercoenales) και o Μώμος (Momus, 1443), είδος μυθολογικού και αλληγορικού μυθιστορήματος. Το έργο του Περί οικογενείας (Della familia, 1437-41), τέσσερα βιβλία γραμμένα στην κοινή ιταλική γλώσσα, θεωρείται η πιο αξιόλογη παιδαγωγική πραγματεία του ουμανισμού. Στο έργο αυτό, όπως και στον διάλογο Περί ηρεμίας της ψυχής (Della tranquillitα dell’ animo, 1442) και στο De iciarchia (1470), διαφαίνεται μια γαλήνια αισιοδοξία, ένα υψηλό ιδεώδες αρμονίας και ισορροπίας, μια ηθική αντίληψη που βασίζεται στο μέτρο, γεμάτη όμως εμπιστοσύνη στη θέληση και στην ευφυΐα του ανθρώπου. To επινοητικό και εύστροφο πνεύμα του Α., δίπλα στην κομψότητα του σχεδίου και την απέραντη φροντίδα του για τις αναλογίες, τον καθιστούν όχι μόνο συστηματικό και μεγάλο θεσμοθέτη στον τομέα της αρχιτεκτονικής, αλλά και έναν από τους μεγαλύτερους δημιουργούς της Αναγέννησης. Το Μαυσωλείο των Μαλατέστα στο Ρίμινι, έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Λεόνε Μπατίστα Αλμπέρτι, εμπνευσμένο από ρωμαϊκά πρότυπα και ένα από τα πιο αξιόλογα αρχιτεκτονικά δείγματα του ιταλικού 15ου αι. (φωτ. Atteni). Η πρόσοψη της Σάντα Μαρία Νοβέλα στη Φλωρεντία, όπως τη σχεδίασε ο Λεόνε Μπατίστα Αλμπέρτι: η καταπληκτική ενότητα ύφους προβάλλει στην ισορροπία των επιφανειών που προσδιορίζονται ακόμη και με τα γεωμετρικά θέματα της διακόσμησης (φωτ. Igda).